Merry Chrisis-tmas!!!
Τα οικονομικά δεν είναι ο τομέας μου - δύσκολα ξεχωρίζω τη διαφορά ανάμεσα στο επιτόκιο χορηγήσεων (το ίδιο με το "δανεισμού" δεν είναι;) και το το επιτόκιο καταθέσεων...
Αλλά είχα την τύχη να διαβάσω το εξαιρετικό βιβλίο "Η κρίση του 2008 και η επιστροφή των οικονομικών της ύφεσης" του P. Krugman (εκδόσεις Καστανιώτη).
Και έπαθα την πλάκα μου... Εντάξει, στα οικονομικά είμαι στόκος, αλλά από θεωρία συστημάτων κάτι ξέρω. Και ξέρω τι είναι ένας ρυθμιστικός μηχανισμός: γι' αυτό κι έπαθα την πλάκα μου.
Σας συνιστώ να το διαβάσετε - όλοι ανεξαίρετα. Κι αν βαριέστε (δεν είναι και μεγάλο), ξεκινήστε από το κεφάλαιο 7 και συνεχίστε μέχρι το τέλος (δηλαδή, καμιά 50αρια σελίδες), να μάθετε τι απίστευτο έγινε και φτάσαμε έως εδώ...
Να πω εδώ, χοντρικά, τι κατάλαβα.
Το βασικό πρόβλημα σε ένα τραπεζικό σύστημα, είναι ο εφιάλτης των μαζικών αναλήψεων. Δηλαδή, εμείς δίνουμε τα λεφτά μας στις τράπεζες, αλλά οι τράπεζες ποτέ δεν τα έχουν για να μας τα επιστρέψουν - όχι όλα μαζί τουλάχιστον (εννοώ το σύνολο των καταθέσεων όλων των καταθετών). Άμα πέσουμε όλοι μαζί στις τράπεζες και προσπαθήσουμε να σηκώσουμε όλα τα λεφτά μας, θα γίνει χαμός (εντάξει, τόσο ξέρουμε όλοι...).
Πάμε σ' αυτά που δεν ήξερα:
Για να μην κλαίμε λοιπόν, αποφασίστηκε το 1907 (Αμέρικα Αμέρικα) να γίνει ταξινόμηση των τραπεζών σε 2 βασικές κατηγορίες: εμπορικές (αυτές που ξέρουμε όλοι, με τα ΑΤΜ που καίνε κλπ.) και επενδυτικές. Δημιουργήθηκαν κεντρικές τράπεζες (η Ομοσπονδιακή Κεντρική Τράπεζα στις ΗΠΑ), με στόχο να ελέγχουν τις εμπορικές τράπεζες για να μην πέφτει το διαθέσιμο κεφάλαιό τους κάτω από ένα ποσοστό ασφαλείας. Ώστε, αν ξεκινούσε το φαινόμενο της μαζικής ανάληψης, να βλέπανε οι καταθέτες ότι υπάρχει το χρήμα και να σταματούσε ο πανικός - άρα κι οι μαζικές αναλήψεις.
Αυτά, για τις εμπορικές.
Αλλά για τις επενδυτικές, οι κανόνες ήταν άλλοι. Δεν μπορούν να δεχτούν καταθέσεις (κι εκεί είναι το πολύ χρήμα), αλλά μόνον "καταπιστεύματα": πάρε δηλαδή τα λεφτά μου, κάνε επενδύσεις να κερδίσουμε όλοι και μου τα επιστρέφεις μετά από 5-10-20 χρόνια...
Εκεί, εκ προοιμίου δεν υπάρχει η δυνατότητα της άμεσης ανάληψης, οπότε ο κίνδυνος των μαζικών αναλήψεων είναι ουσιαστικά ανύπαρκτος.
Αλλά, πόσοι μπορούν να κάνουν τέτοιες "μακροπρόθεσμες επενδύσεις"; Ελάχιστοι (εγώ πάντως όχι). Κι όσο να 'ναι, αλλιώς είναι βάζεις τα λεφτά σου και να ξέρεις πως όποτε τα χρειαστείς είναι πρόχειρα, κι αλλιώς να τα δίνεις και να τα ξεχνάς.
Πίκρα οι επενδυτικές τράπεζες που βλέπουν όλο σχεδόν το χρήμα να κυκλοφορεί στις εμπορικές...
Να τι σκέφτηκε το 1984 η Lehman Brothers, επενδυτική τράπεζα (και στη συνέχεια το μιμήθηκαν όλοι - όπως κάθε καλή ιδέα):
Θα μου δώσεις τα λεφτά σου, και 'γω θα σου δώσω ένα χρεόγραφο, και το ρευστό θα το κάνω επενδύσεις. Αλλά, μια και φοβάσαι πως θ' αργήσεις να τα πάρεις πίσω, θα κάνω το εξής: Κάθε τόσο, ας πούμε κάθε μήνα ή και κάθε 'βδομάδα, θα οργανώνω μια δημοπρασία. Εκεί, αν θέλεις τα λεφτά σου πίσω άμεσα, θα βγάλουμε το χρεόγραφό σου στο σφυρί. Όποιος μας δώσει χαμηλότερο επιτόκιο, θα το πάρει.
Π.χ., αν έχω δανειστεί από σένα 10,000$, με επιτόκιο 5%, όποιος μου δώσει 4,9%, παίρνει το χρεόγραφό σου και σου δίνει 10,000$ αυτός, κι εγώ (η Lehman Brothers) θα σου δώσω και τους τόκους που σου αναλογούν μέχρι τότε. Κι είμαστε όλοι κερδισμένοι.
Αν τώρα - επειδή σε βλέπω διστακτικό - δεν βρεθεί κάποιος στη συγκεκριμένη δημοπρασία να θέλει το χρεόγραφό σου, δηλαδή η δημοπρασία αποβεί άγονη, τότε θα το κρατήσεις, αλλά το επιτόκιό του θα αυξηθεί κατά 15%, δηλαδή στο 5% που σου πληρώνω, θα προστεθεί κι άλλο 0,75%. Έτσι, για να παρηγορηθείς. Κι άμα δεν θες να το ξαναβάλεις σε δημοπρασία, το κρατάς για όλη την υπόλοιπη συμφωνημένη περίοδο, με αυτό το νέο επιτόκιο. Κι αυτό μπορεί να γίνεται συνέχεια.
Οπότε, κορόιδο είσαι να βάλεις τα λεφτά σου σε εμπορική τράπεζα; Και μ' αυτά τα γελοία επιτόκια που δίνουν;
Καθόλου κακή ιδέα, πράγματι.
Αλλά έτσι, οι ουσιαστικά ανεξέλεγκτες επενδυτικές τράπεζες, βρέθηκαν με πολύ χρήμα. Κι αποφάσισαν να τα 'κονομήσουν χοντρά. Πρώτη, το 2000, έσκασε η φούσκα του dot-com. Εντυπωσιασμένοι από την θεαματική άνοδο των Microsoft, Apple, Adobe, Macromedia πίστεψαν ότι κι άλλες τέτοιες εταιρείες θ' αναδυθούν κι όρμησαν να αγοράσουν μετοχές. Λίγες εταιρείες έτσι, αναδύθηκαν ισχυρές (όπως π.χ. η Amazon). Αλλά, η τεράστια πλειοψηφία αυτών των εταιρειών, ήταν απλώς προσπάθειες που δεν προχώρησαν ή απλώς απάτες. Μπαμ! η φούσκα, πάνε τα λεφτά (2000)!
Ζόρικη η φάση, αλλά φαίνεται ότι στην Αμερική, λένε ό,τι λέμε και στην Ελλάδα: "αγόρασε γη και δε χάσεις ποτέ".
Οπότε, άμεσα οι επενδυτικές τράπεζες γύρισαν στο real estate (ωραίο το νεοελληνικό, ε;). Πάρτε δάνεια για αγορά κατοικίας, πάρε κόσμε, χαμηλό αρχικό επιτόκιο (σας θυμίζει κάτι;), πολλές δόσεις. Υποθηκεύστε μόνο το ακίνητο που θα πάρετε κι είμαστε εντάξει!
Κι έτσι, η αγορά ακινήτων στις ΗΠΑ, άρχισε να τρέχει μανιωδώς. Όλοι παίρνανε δάνεια κι αγόραζαν. Οι επενδυτικές έδειχναν κέρδη, οι μικροκαταθέτες παίρνανε τα χρεόγραφά τους έναντι των χρημάτων τους, οι ίδιοι αγόραζαν ακίνητα, όλα τέλεια.
Αλλά έτσι, η αξία των ακινήτων άρχισε να ανεβαίνει. Δηλαδή, πολύ! Τώρα, οι οικονομολόγοι και λοιποί συγγενείς, χρησιμοποιούν απ' ό,τι φαίνεται ένα κλάσμα: τιμή/απόδοση. Π.χ., παίρνεις ένα διαμέρισμα, 100,000$ και σου αποδίδει το μήνα (ως ενοίκιο) 1000$, άρα το κλάσμα είναι 100. Είναι ένας τρόπος για μετρήσουν (όσο κατάλαβα) την μεταβολή της σχέσης της αξίας πρόσκτησης προς την αξία χρήσης. Το κλάσμα αυτό για τα ακίνητα άρχισε να ανεβαίνει πολύ γρήγορα. Δηλαδή, οι αξίες των ακινήτων ανέβαιναν, πολύ γρηγορότερα, από τις τιμές των ενοικίων.
Κατά συνέπεια, όσοι έπαιρναν ακίνητα για εμπορική εκμετάλλευση άρχισαν να βρίσκονται σε δεινή θέση: δανείζονταν πολλά, και μετά τα λεφτά που τα ακίνητα τους απέδιδαν, δεν επαρκούσαν για την πληρωμή των δόσεων στο δάνειο (αουγκρρρρ....!!!).
Η συνέχεια δεν θέλει και καμιά τρομερή φαντασία... Οι δανειολήπτες δεν πλήρωναν τις δόσεις τους, η αξία των ακινήτων άρχισε να κατρακυλά (Μπαμ! η φούσκα...). Αν προχωρούσαν οι επενδυτικές τράπεζες σε κατασχέσεις, έπαιρναν τα ακίνητα μεν, αλλά αυτά άξιζαν λιγότερο πλέον από τα δάνεια. Χώρια τα λεφτά που θα εισέπρατταν οι δικηγόροι.
Τότε, οι επενδυτικές τράπεζες μπήκαν σε κρίση, κι ο κόσμος (οι "μικρο-επενδυτές") αποφάσισε ότι θέλει το ρευστό του. Αλλά πλέον, όλο και περισσότερες δημοπρασίες χρεογράφων, άρχισαν να αποβαίνουν άγονες. Έτσι βέβαια (θυμηθείτε το 15% επάνω στο αρχικό επιτόκιο) οι επενδυτικές τράπεζες άρχισαν να χρεώνονται όλο και περισσότερο (η πιο μεγάλη φούσκα απ' όλες, άρχισε να τρεμουλιάζει).
Και, μια ωραία ημέρα του καλοκαιριού του 2008, η Lehman Brothers βάρεσε κανόνι. Ακολούθησε ντόμινο κανονιών κι άλλων αντίστοιχων επενδυτικών τραπεζών. Και, πάνε τα λεφτά των αρχικών επενδυτών, πάνε και τα στεγαστικά δάνεια, πάνε και τα ακίνητα, τα πήρε όλα ο γέρο-διάολος...
Τώρα βέβαια, αυτό που περιέγραψα δεν αποκαλείται "πραγματική οικονομία". Η πραγματική οικονομία, είναι αυτή που αφορά τις εμπορικές τράπεζες. Αλλά, βρεθήκαμε σε μια κατάσταση που καθένας κοιτάει να κρατήσει το κεφάλαιό του, μέχρι να δει τι θα γίνει - κανείς δεν παίρνει ρίσκο - κι αυτό περιλαμβάνει τους πάντες.
Κι έτσι, βρέθηκε μπροστά μας, αυτό που ο Krugman ονομάζει "τα οικονομικά της ύφεσης". Κι εννοεί με δυο λόγια ότι, όταν τα πράγματα πάνε καλά, κοιτάμε να ανεβάσουμε την παραγωγή δηλ. την προσφορά. Αλλά, όταν πράγματα γίνονται άσχημα, τότε πρέπει να ανεβάσουμε τη ζήτηση. Το τι εννοεί είναι σαφές, είπαμε, διαβάστε το βιβλίο του (πρέπει να το διαβάσουν προσεκτικά κι οι ΠΑΣΟΚοι).
Η ουσία που εγώ καταλαβαίνω: οι επενδυτικές τράπεζες, κατάφεραν τελικά με κάποια κόλπα, να κάνουν ό,τι ακριβώς κι οι εμπορικές τράπεζες. Αλλά, χωρίς τον μηχανισμό ελέγχου πάνω απ' το κεφάλι τους. Και θεωρήθηκε όχι μόνον αποδεκτό (η Ομοσπονδιακή Κεντρική Τράπεζα ήξερε ακριβώς τι γινόταν) αλλά και ευφυές... Τα ωραία του νεο-φιλελευθερισμού.
Αν βγαίνει ένα ακλόνητο συμπέρασμα απ' αυτά (που τα ζούμε ακόμη) είναι ότι η ιδέα πως η αγορά είναι αυτορρυθμιζόμενη, είναι απλώς βλακώδης - μια θρησκευτικού τύπου δοξασία και μόνον. Τα αυτορρυθμιζόμενα συστήματα, έχουν στόχο. Η "αγορά" δεν έχει στόχο πέρα από το "το χρήμα να βγάζει χρήμα". Αυτός όμως δεν είναι - και ποτέ δεν ήταν - στόχος κάποιου κοινωνικού συστήματος. Και τα κοινωνικά συστήματα έχουν μηχανισμούς διακυβέρνησης (ελέγχου και διόρθωσης) με βάση τις εκάστοτε κοινωνικές προσδοκίες. Κι οι μηχανισμοί διακυβέρνησης, λόγω ...θρησκευτικών πεποιθήσεων, απεμπόλησαν την ουσία της φύσης τους, τον έλεγχο και τη διόρθωση. Και, μας πήρε και μας σήκωσε.
Κι η Ευρώπη δυστυχώς, δεν φαίνεται να το καταλαβαίνει....
Τέλοοοοοος! (ουφ! πολλά έγραψα....).
Υ.Γ. Για την Ευρώπη και το εξόφθαλμο πρόβλημα διακυβέρνησής της, θα ακολουθήσει άλλο post, με μια μικρή σύγκριση Ευρωπαϊκής Ένωσης / Σοβιετικής Ένωσης (εκεί να δείτε γέλιο που ρίξουμε...)
Αλλά είχα την τύχη να διαβάσω το εξαιρετικό βιβλίο "Η κρίση του 2008 και η επιστροφή των οικονομικών της ύφεσης" του P. Krugman (εκδόσεις Καστανιώτη).
Και έπαθα την πλάκα μου... Εντάξει, στα οικονομικά είμαι στόκος, αλλά από θεωρία συστημάτων κάτι ξέρω. Και ξέρω τι είναι ένας ρυθμιστικός μηχανισμός: γι' αυτό κι έπαθα την πλάκα μου.
Σας συνιστώ να το διαβάσετε - όλοι ανεξαίρετα. Κι αν βαριέστε (δεν είναι και μεγάλο), ξεκινήστε από το κεφάλαιο 7 και συνεχίστε μέχρι το τέλος (δηλαδή, καμιά 50αρια σελίδες), να μάθετε τι απίστευτο έγινε και φτάσαμε έως εδώ...
Να πω εδώ, χοντρικά, τι κατάλαβα.
Το βασικό πρόβλημα σε ένα τραπεζικό σύστημα, είναι ο εφιάλτης των μαζικών αναλήψεων. Δηλαδή, εμείς δίνουμε τα λεφτά μας στις τράπεζες, αλλά οι τράπεζες ποτέ δεν τα έχουν για να μας τα επιστρέψουν - όχι όλα μαζί τουλάχιστον (εννοώ το σύνολο των καταθέσεων όλων των καταθετών). Άμα πέσουμε όλοι μαζί στις τράπεζες και προσπαθήσουμε να σηκώσουμε όλα τα λεφτά μας, θα γίνει χαμός (εντάξει, τόσο ξέρουμε όλοι...).
Πάμε σ' αυτά που δεν ήξερα:
Για να μην κλαίμε λοιπόν, αποφασίστηκε το 1907 (Αμέρικα Αμέρικα) να γίνει ταξινόμηση των τραπεζών σε 2 βασικές κατηγορίες: εμπορικές (αυτές που ξέρουμε όλοι, με τα ΑΤΜ που καίνε κλπ.) και επενδυτικές. Δημιουργήθηκαν κεντρικές τράπεζες (η Ομοσπονδιακή Κεντρική Τράπεζα στις ΗΠΑ), με στόχο να ελέγχουν τις εμπορικές τράπεζες για να μην πέφτει το διαθέσιμο κεφάλαιό τους κάτω από ένα ποσοστό ασφαλείας. Ώστε, αν ξεκινούσε το φαινόμενο της μαζικής ανάληψης, να βλέπανε οι καταθέτες ότι υπάρχει το χρήμα και να σταματούσε ο πανικός - άρα κι οι μαζικές αναλήψεις.
Αυτά, για τις εμπορικές.
Αλλά για τις επενδυτικές, οι κανόνες ήταν άλλοι. Δεν μπορούν να δεχτούν καταθέσεις (κι εκεί είναι το πολύ χρήμα), αλλά μόνον "καταπιστεύματα": πάρε δηλαδή τα λεφτά μου, κάνε επενδύσεις να κερδίσουμε όλοι και μου τα επιστρέφεις μετά από 5-10-20 χρόνια...
Εκεί, εκ προοιμίου δεν υπάρχει η δυνατότητα της άμεσης ανάληψης, οπότε ο κίνδυνος των μαζικών αναλήψεων είναι ουσιαστικά ανύπαρκτος.
Αλλά, πόσοι μπορούν να κάνουν τέτοιες "μακροπρόθεσμες επενδύσεις"; Ελάχιστοι (εγώ πάντως όχι). Κι όσο να 'ναι, αλλιώς είναι βάζεις τα λεφτά σου και να ξέρεις πως όποτε τα χρειαστείς είναι πρόχειρα, κι αλλιώς να τα δίνεις και να τα ξεχνάς.
Πίκρα οι επενδυτικές τράπεζες που βλέπουν όλο σχεδόν το χρήμα να κυκλοφορεί στις εμπορικές...
Να τι σκέφτηκε το 1984 η Lehman Brothers, επενδυτική τράπεζα (και στη συνέχεια το μιμήθηκαν όλοι - όπως κάθε καλή ιδέα):
Θα μου δώσεις τα λεφτά σου, και 'γω θα σου δώσω ένα χρεόγραφο, και το ρευστό θα το κάνω επενδύσεις. Αλλά, μια και φοβάσαι πως θ' αργήσεις να τα πάρεις πίσω, θα κάνω το εξής: Κάθε τόσο, ας πούμε κάθε μήνα ή και κάθε 'βδομάδα, θα οργανώνω μια δημοπρασία. Εκεί, αν θέλεις τα λεφτά σου πίσω άμεσα, θα βγάλουμε το χρεόγραφό σου στο σφυρί. Όποιος μας δώσει χαμηλότερο επιτόκιο, θα το πάρει.
Π.χ., αν έχω δανειστεί από σένα 10,000$, με επιτόκιο 5%, όποιος μου δώσει 4,9%, παίρνει το χρεόγραφό σου και σου δίνει 10,000$ αυτός, κι εγώ (η Lehman Brothers) θα σου δώσω και τους τόκους που σου αναλογούν μέχρι τότε. Κι είμαστε όλοι κερδισμένοι.
Αν τώρα - επειδή σε βλέπω διστακτικό - δεν βρεθεί κάποιος στη συγκεκριμένη δημοπρασία να θέλει το χρεόγραφό σου, δηλαδή η δημοπρασία αποβεί άγονη, τότε θα το κρατήσεις, αλλά το επιτόκιό του θα αυξηθεί κατά 15%, δηλαδή στο 5% που σου πληρώνω, θα προστεθεί κι άλλο 0,75%. Έτσι, για να παρηγορηθείς. Κι άμα δεν θες να το ξαναβάλεις σε δημοπρασία, το κρατάς για όλη την υπόλοιπη συμφωνημένη περίοδο, με αυτό το νέο επιτόκιο. Κι αυτό μπορεί να γίνεται συνέχεια.
Οπότε, κορόιδο είσαι να βάλεις τα λεφτά σου σε εμπορική τράπεζα; Και μ' αυτά τα γελοία επιτόκια που δίνουν;
Καθόλου κακή ιδέα, πράγματι.
Αλλά έτσι, οι ουσιαστικά ανεξέλεγκτες επενδυτικές τράπεζες, βρέθηκαν με πολύ χρήμα. Κι αποφάσισαν να τα 'κονομήσουν χοντρά. Πρώτη, το 2000, έσκασε η φούσκα του dot-com. Εντυπωσιασμένοι από την θεαματική άνοδο των Microsoft, Apple, Adobe, Macromedia πίστεψαν ότι κι άλλες τέτοιες εταιρείες θ' αναδυθούν κι όρμησαν να αγοράσουν μετοχές. Λίγες εταιρείες έτσι, αναδύθηκαν ισχυρές (όπως π.χ. η Amazon). Αλλά, η τεράστια πλειοψηφία αυτών των εταιρειών, ήταν απλώς προσπάθειες που δεν προχώρησαν ή απλώς απάτες. Μπαμ! η φούσκα, πάνε τα λεφτά (2000)!
Ζόρικη η φάση, αλλά φαίνεται ότι στην Αμερική, λένε ό,τι λέμε και στην Ελλάδα: "αγόρασε γη και δε χάσεις ποτέ".
Οπότε, άμεσα οι επενδυτικές τράπεζες γύρισαν στο real estate (ωραίο το νεοελληνικό, ε;). Πάρτε δάνεια για αγορά κατοικίας, πάρε κόσμε, χαμηλό αρχικό επιτόκιο (σας θυμίζει κάτι;), πολλές δόσεις. Υποθηκεύστε μόνο το ακίνητο που θα πάρετε κι είμαστε εντάξει!
Κι έτσι, η αγορά ακινήτων στις ΗΠΑ, άρχισε να τρέχει μανιωδώς. Όλοι παίρνανε δάνεια κι αγόραζαν. Οι επενδυτικές έδειχναν κέρδη, οι μικροκαταθέτες παίρνανε τα χρεόγραφά τους έναντι των χρημάτων τους, οι ίδιοι αγόραζαν ακίνητα, όλα τέλεια.
Αλλά έτσι, η αξία των ακινήτων άρχισε να ανεβαίνει. Δηλαδή, πολύ! Τώρα, οι οικονομολόγοι και λοιποί συγγενείς, χρησιμοποιούν απ' ό,τι φαίνεται ένα κλάσμα: τιμή/απόδοση. Π.χ., παίρνεις ένα διαμέρισμα, 100,000$ και σου αποδίδει το μήνα (ως ενοίκιο) 1000$, άρα το κλάσμα είναι 100. Είναι ένας τρόπος για μετρήσουν (όσο κατάλαβα) την μεταβολή της σχέσης της αξίας πρόσκτησης προς την αξία χρήσης. Το κλάσμα αυτό για τα ακίνητα άρχισε να ανεβαίνει πολύ γρήγορα. Δηλαδή, οι αξίες των ακινήτων ανέβαιναν, πολύ γρηγορότερα, από τις τιμές των ενοικίων.
Κατά συνέπεια, όσοι έπαιρναν ακίνητα για εμπορική εκμετάλλευση άρχισαν να βρίσκονται σε δεινή θέση: δανείζονταν πολλά, και μετά τα λεφτά που τα ακίνητα τους απέδιδαν, δεν επαρκούσαν για την πληρωμή των δόσεων στο δάνειο (αουγκρρρρ....!!!).
Η συνέχεια δεν θέλει και καμιά τρομερή φαντασία... Οι δανειολήπτες δεν πλήρωναν τις δόσεις τους, η αξία των ακινήτων άρχισε να κατρακυλά (Μπαμ! η φούσκα...). Αν προχωρούσαν οι επενδυτικές τράπεζες σε κατασχέσεις, έπαιρναν τα ακίνητα μεν, αλλά αυτά άξιζαν λιγότερο πλέον από τα δάνεια. Χώρια τα λεφτά που θα εισέπρατταν οι δικηγόροι.
Τότε, οι επενδυτικές τράπεζες μπήκαν σε κρίση, κι ο κόσμος (οι "μικρο-επενδυτές") αποφάσισε ότι θέλει το ρευστό του. Αλλά πλέον, όλο και περισσότερες δημοπρασίες χρεογράφων, άρχισαν να αποβαίνουν άγονες. Έτσι βέβαια (θυμηθείτε το 15% επάνω στο αρχικό επιτόκιο) οι επενδυτικές τράπεζες άρχισαν να χρεώνονται όλο και περισσότερο (η πιο μεγάλη φούσκα απ' όλες, άρχισε να τρεμουλιάζει).
Και, μια ωραία ημέρα του καλοκαιριού του 2008, η Lehman Brothers βάρεσε κανόνι. Ακολούθησε ντόμινο κανονιών κι άλλων αντίστοιχων επενδυτικών τραπεζών. Και, πάνε τα λεφτά των αρχικών επενδυτών, πάνε και τα στεγαστικά δάνεια, πάνε και τα ακίνητα, τα πήρε όλα ο γέρο-διάολος...
Τώρα βέβαια, αυτό που περιέγραψα δεν αποκαλείται "πραγματική οικονομία". Η πραγματική οικονομία, είναι αυτή που αφορά τις εμπορικές τράπεζες. Αλλά, βρεθήκαμε σε μια κατάσταση που καθένας κοιτάει να κρατήσει το κεφάλαιό του, μέχρι να δει τι θα γίνει - κανείς δεν παίρνει ρίσκο - κι αυτό περιλαμβάνει τους πάντες.
Κι έτσι, βρέθηκε μπροστά μας, αυτό που ο Krugman ονομάζει "τα οικονομικά της ύφεσης". Κι εννοεί με δυο λόγια ότι, όταν τα πράγματα πάνε καλά, κοιτάμε να ανεβάσουμε την παραγωγή δηλ. την προσφορά. Αλλά, όταν πράγματα γίνονται άσχημα, τότε πρέπει να ανεβάσουμε τη ζήτηση. Το τι εννοεί είναι σαφές, είπαμε, διαβάστε το βιβλίο του (πρέπει να το διαβάσουν προσεκτικά κι οι ΠΑΣΟΚοι).
Η ουσία που εγώ καταλαβαίνω: οι επενδυτικές τράπεζες, κατάφεραν τελικά με κάποια κόλπα, να κάνουν ό,τι ακριβώς κι οι εμπορικές τράπεζες. Αλλά, χωρίς τον μηχανισμό ελέγχου πάνω απ' το κεφάλι τους. Και θεωρήθηκε όχι μόνον αποδεκτό (η Ομοσπονδιακή Κεντρική Τράπεζα ήξερε ακριβώς τι γινόταν) αλλά και ευφυές... Τα ωραία του νεο-φιλελευθερισμού.
Αν βγαίνει ένα ακλόνητο συμπέρασμα απ' αυτά (που τα ζούμε ακόμη) είναι ότι η ιδέα πως η αγορά είναι αυτορρυθμιζόμενη, είναι απλώς βλακώδης - μια θρησκευτικού τύπου δοξασία και μόνον. Τα αυτορρυθμιζόμενα συστήματα, έχουν στόχο. Η "αγορά" δεν έχει στόχο πέρα από το "το χρήμα να βγάζει χρήμα". Αυτός όμως δεν είναι - και ποτέ δεν ήταν - στόχος κάποιου κοινωνικού συστήματος. Και τα κοινωνικά συστήματα έχουν μηχανισμούς διακυβέρνησης (ελέγχου και διόρθωσης) με βάση τις εκάστοτε κοινωνικές προσδοκίες. Κι οι μηχανισμοί διακυβέρνησης, λόγω ...θρησκευτικών πεποιθήσεων, απεμπόλησαν την ουσία της φύσης τους, τον έλεγχο και τη διόρθωση. Και, μας πήρε και μας σήκωσε.
Κι η Ευρώπη δυστυχώς, δεν φαίνεται να το καταλαβαίνει....
Τέλοοοοοος! (ουφ! πολλά έγραψα....).
Υ.Γ. Για την Ευρώπη και το εξόφθαλμο πρόβλημα διακυβέρνησής της, θα ακολουθήσει άλλο post, με μια μικρή σύγκριση Ευρωπαϊκής Ένωσης / Σοβιετικής Ένωσης (εκεί να δείτε γέλιο που ρίξουμε...)
Σχόλια
(πολύ καλό το Link που παραθέτεις!)