Μια συζήτηση που κρατάει αιώνες...
Παραθέτω εδώ 2 emails σε δημόσια λίστα, για ένα πρόβλημα που συμπληρώνει πια ενάμιση αιώνα... Έχω αλλάξει τα ονόματα:
email 1
Αλέξανδρε, τα Οικονομικά, η Κοινωνιολογία και η Θρησκεία, και πολλά άλλα ακόμα που σαφώς δεν εξομοιώνω μεταξύ τους, έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό: το πολύ σημαντικό bias αυτού που θεωρείται "ειδικός" σε αυτά. Η άποψή τους δεν είναι άχρηστη, αλλά συνήθως δεν είναι άμεσα επιβεβαιώσιμη.
Στις Θετικές Επιστήμες, η βασική επιστημονική μεθοδολογία (παρατήρηση-θεωρία-πειραματισμός-επιβεβαίωση/αναθεώρηση) καταφέρνει ακριβώς να απομονώνει σε πολύ μεγάλο βαθμό ακριβώς αυτό το bias. Γι' αυτό και η Πληροφορική είναι πρωτίστως θετική επιστήμη. Και μπορεί να υπάρχουν ένα σωρό μεθοδολογίες για να αντιμετωπιστεί κάθε πρόβλημα, όμως υπάρχουν τρόποι να
αξιολογήσεις το αποτέλεσμα πολύ αντικειμενικά, όχι απλώς να ρωτήσεις τη γνώμη του κάθε "ειδικού".
Στις Θεωρητικές (και άλλες) Επιστήμες, η παραπάνω διαδικασία περιορίζεται στο "παρατήρηση-θεωρία". Δεν υπάρχει πειραματισμός, συνήθως για πρακτικούς λόγους (μη μετρήσιμα πράγματα), άρα δεν υπάρχει και δυνατότητα αντικειμενικής αποδοχής ή απόρριψης της κάθε θεωρίας. Γι' αυτό και υπάρχουν αντικρουόμενες θεωρίες που είναι ταυτόχρονα αποδεκτές.
Κάθε Κοινωνιολόγος μπορεί να σου πει από μία άποψη σχετικά με τις επιπτώσεις του social networking στη σύγχρονη κοινωνία. Αλλά καμία από αυτές δεν είναι 100% επιβεβαιώσιμη ή 100% εσφαλμένη. Ένας Πληροφορικής με ειδίκευση σε δίκτυα, μπορεί να σου πει αν μια πλατφόρμα social networking είναι σχεδιασμένη αποδοτικά ή όχι. Αυτό είναι κάτι μετρήσιμο (τεχνικά) και το συμπέρασμα είναι σε πολύ μεγάλο βαθμό βασισμένο σε αντικειμενικά δεδομένα. Αυτή είναι η διαφορά των δυο διαφορετικών οπτικών, στο ίδιο ακριβώς πράγμα.
Στην εν λόγω ΚΥΑ για τα έργα ΤΠΕ, είναι δυνατό να προτείνουμε μεθοδολογίες και τεχνικές προδιαγραφές, βασιζόμενοι σε ανθρωπιστικά κριτήρια; Ασφαλώς και όχι. Τα μεν πρώτα αφορούν στην εφικτότητα επιτυχημένης υλοποίησης του έργου, τα δεύτερα στη σκοπιμότητά του. Μπορεί να διατυπώσουμε από μία άποψη για τα δύο, αλλά όχι μία "ανάμεικτη".
Η αντίληψη που έχεις αφορά είτε σε στραβή εφαρμογή της μεθοδολογίας αυτής από κάποιους, για να "αιτιολογήσει" πολιτικές, κοινωνικές ή οικονομικές σκοπιμότητες, είτε σε "επιστημονικοποίηση" πραγμάτων που δεν ικανοποιούν τις βασικές προϋποθέσεις για κάτι τέτοιο (επαναληψιμότητα, ουδετερότητα, καθολικότητα, κτλ). Τα περί "εργαλειοποίησης" των επιστημών γενικότερα αφορούν σε καιροσκόπους ή ημιμαθείς "τεχνοκράτες" (συνήθως πολιτικούς κατά βάση), όχι σε επιστήμονες. Η απλή εφαρμογή στατιστικών σε παρατηρήσεις δεν κάνει μια άποψη επιστημονικά τεκμηριωμένη, καθώς όλοι ξέρουμε πως στη Στατιστική μπορείς να παρουσιάσεις τα ίδια δεδομένα με πολλούς τρόπους και να δώσεις ότι "εξήγηση" βολεύει (βλέπε δημοσκοπήσεις).
Δεν καταλαβαίνω γιατί μπλέκουμε μεταξύ τους πράγματα που είναι απόλυτα ξεκάθαρα σε όποιον έχει περάσει από Θετική Σχολή.
Σημείωση: Θυμίζω ότι τα παραπάνω αφορούν στη συζήτηση σχετικά με το χαρακτήρα που πρέπει να έχει η επιστημονική μας ένωση ως σύνολο (κυρίως επιστημονικό ή κυρίως πολιτικό).
email 2 (Heinz)
Δημήτρη, σπάνια βρίσκω κάποιο κείμενο με το οποίο να διαφωνώ τόσο ριζικά.
Να κωδικοποιήσω τις απόψεις μου.
1. Ξεκινάς με τον διαχωρισμό Θετικές/Θεωρητικές επιστήμες, έναν διαχωρισμό που παρουσιάζεται στα τέλη του 19ου αιώνα και σε καμιά περίπτωση δεν δικαιολογείται ει μη μόνον για πρακτικούς (και άρα αναθεωρήσιμους) λόγους.
Αυτό βεβαίως υπονομεύει και το σύνολο της επιχειρηματολογίας σου. Το ότι η διάκριση αυτή στη συνέχεια αναπαράγει τις προϋποθέσεις (πρόσεχε: η διάκριση το κάνει και όχι η πραγματικότητα) που αναπαράγουν την ίδια, είναι μια κλασική περίπτωση αυτοεκπληρούμενης προφητείας. Θα επανέλθω σ' αυτό στο τέλος.
2. Η ιδέα ότι το bias στις θετικές επιστήμες είναι ανύπαρκτο, είναι ασφαλώς ανεδαφική. Απομονώνεις έτσι το φαινόμενο από τον παρατηρητή του και ουσιαστικά εξοβελίζεις το event σ' έναν χώρο που υπάρχει "in its own right". Είναι η κλασική στάση του θετικισμού που έχει καταπέσει (και μάλιστα με θόρυβο) τόσες πολλές φορές κι όμως συνεχίζει να επιβιώνει.
(Να, γιατί πρέπει να συνεχίζουμε να μαστιγώνουμε τα νεκρά άλογα. Γιατί έχουν την τάση να βρυκολακιάζουν και να επιχειρούν την απομείωση της περιπλοκότητας με επικίνδυνες απλουστεύσεις - ας μαστιγώσω λοιπόν, την άποψη βεβαίως κι όχι τον εκφραστή της).
- Λες "αν μια πλατφόρμα social networking είναι σχεδιασμένη αποδοτικά ή όχι" π.χ. Αποδοτικά ως προς τι? Την κατανάλωση υπολογιστικών πόρων? Τη δυνατότητα πρόσβασης? Την ασφάλεια (αλήθεια ποιος ορίζει τι θεωρείται ρίσκο - ή μήπως είναι "αντικειμενικό")? Το κέρδος? (η αποτίμησή του σε οικονομικούς αυστηρά όρους έχει αποδειχθεί προβληματική). Αποδοτικά ως προς τον σχεδιασμό και τον συντονισμό μιας κοινωνικής εξέγερσης (Τυνησία, Αίγυπτος, Συρία)? Πως μετράμε την απόδοση? Η διάκριση λειτουργικές/μη-λειτουργικές απαιτήσεις είναι νομίζω ζωτική εδώ: και οι λειτουργικές απαιτήσεις αποτελούν το κριτήριο της επιτυχίας - αυτή είναι η (τετριμμένη πλέον) θέση της Τεχνολογίας Λογισμικού. Αλλά, ποιος θέτει τις λειτουργικές απαιτήσεις? Ο προγραμματιστής, ο σχεδιαστής, ο αναλυτής, ή μήπως οι stakeholders? Αυτοί δηλαδή που είναι οι τελικοί καταναλωτές του έργου? Και το θέμα είναι: *πως* τους ρωτάς για να μάθεις τι θα ήθελαν - αυτό δεν το μαθαίνουμε στα Τμήματα Πληροφορικής! Το διδάσκουν ωστόσο στις ανθρωπιστικές επιστήμες...
3. Λες: "Στην εν λόγω ΚΥΑ για τα έργα ΤΠΕ, είναι δυνατό να προτείνουμε μεθοδολογίες
και τεχνικές προδιαγραφές, βασιζόμενοι σε ανθρωπιστικά κριτήρια;".
Αν αλλάξουμε τη λέξη "ανθρωπιστικά" σε "ανθρώπινα", θα είχες και πάλι αντίρρηση? Υποθέτω όχι εκτός κι αν υποστηρίζεις ότι κάποιοι (άνθρωποι) έχουν δυνατότητες εξω-υπερ-ανθρώπινης αντίληψης. Άρα, τα κριτήριά μας είναι αναπόδραστα ανθρώπινα. Αλλά πρόσεξε - εδώ πέφτει η παγίδα: αν είμαστε άνθρωποι, κι αν μόνο σαν άνθρωποι μπορούμε να βλέπουμε τον κόσμο, αναγκαστικά θα είμαστε κι ανθρωπιστές και μάλιστα σε όλες τις εκφάνσεις των δραστηριοτήτων μας. Αλλιώς, θα πρέπει να βρούμε ένα κριτήριο και να λέμε: "σ' αυτούς τους ανθρώπους αρμόζουν ανθρωπιστικά κριτήρια και σ' εκείνους όχι". Αν όμως δεν έχουμε κάτι τέτοιο, τότε είμαστε υποχρεωμένοι να λάβουμε υπόψη μας όσες περισσότερες παραμέτρους μπορούμε σε σχέση με την επίδραση που μπορεί να έχει η δουλειά μας. Βεβαίως, στο *ανθρωπίνως* δυνατόν. Και πάντα να λέμε "θεωρώ Α", αντί του επικίνδυνου "είναι Α".
4. Λες: "Η αντίληψη που έχεις αφορά είτε σε στραβή εφαρμογή της μεθοδολογίας αυτής
από κάποιους, για να "αιτιολογήσει" πολιτικές, κοινωνικές ή οικονομικές
σκοπιμότητες, είτε σε "επιστημονικοποίηση" πραγμάτων που δεν ικανοποιούν τις
βασικές προϋποθέσεις για κάτι τέτοιο (επαναληψιμότητα, ουδετερότητα,
καθολικότητα, κτλ).
Ιδού το προαναφερθέν νεκρό άλογο: "επαναληψιμότητα, ουδετερότητα, καθολικότητα". Στον 21ο αιώνα, καμιά, επαναλαμβάνω ΚΑΜΙΑ επιστήμη δεν διεκδικεί για τον εαυτό της αυτές τις ιδιότητες. Κυρίως δε οι "κλασικές" φυσικές επιστήμες που έχουν γίνει υποψιασμένες από καιρό. Από την εποχή του Kuhn και της ανάδυσης της επιστημολογίας - παράλληλα και με τις θέσεις του Popper - o μύθος αυτός έχει καταπέσει. Μπορώ να παρουσιάσω λίστα έργων πληροφορικής που έχουν αποτύχει και μάλιστα άσχημα, ακριβώς επειδή στηρίχθηκαν σ' αυτό το δόγμα (γιατί, αυτό είναι μόνον). Θα αναφέρω μόνον εδώ την αποτυχία του έργου της ενοποίησης των πληροφορικών συστημάτων υπηρεσιών υγείας στη Μεγ. Βρετανία, που έκλεισε ως αποτυχία το Δεκέμβρη του 2009, αφού πρώτα σπατάλησε 12,5 δις λίρες! (πηγή: IEEE Spectrum, Dec. 2009).
- Η δε καθολικότητα, σηματοδοτεί την πλέον ανεδαφική αντίληψη σε οποιοδήποτε πεδίο. Ο (ένας) παρατηρητής, γίνεται ο "καθένας", γίνεται "όλοι" και άρα η όποια θεωρία γίνεται οικουμενική και αληθής. Η ιδέα αυτή, εκτός του είναι δυσλειτουργική και ατελέσφορη, μπορεί δυνητικά να γίνει και απεχθής (βλ. Ναζί, Σοβιετικοί κλπ.). Και για να μη πάμε μακριά, κάθε θρησκεία εκεί στηρίζεται. Το πλέον δυσκοίλιο δε και ιεραρχικό θρησκευτικό δόγμα, λέγεται εύστοχα, "καθολικισμός". Δεν πρέπει όμως να μας διαφεύγει ότι εμείς υπηρετούμε την επιστήμη που αυτή την ώρα εκδηλώνεται σαν κύρια έκφραση του μοντερνισμού. Και ο μοντερνισμός, ξεκίνησε ακριβώς από την αντίθεση στην ιδέα ότι κάπου υπάρχει κάποιος που αυθεντικά περιγράφει τα πράγματα (και μη μου πείτε για μεταμοντερνισμό γιατί θα πάθω αλλεργικό σοκ: κι αυτό μοντερνισμός είναι!).
5. Λες: "Τα περί "εργαλειοποίησης" των επιστημών γενικότερα
αφορούν σε καιροσκόπους ή ημιμαθείς "τεχνοκράτες" (συνήθως πολιτικούς κατά
βάση), όχι σε επιστήμονες".
ΟΚ, είμαι λοιπόν καιροσκόπος και ημιμαθής. Και παρέα με εμένα είναι ο Husserl, ο Hegel, ο Heidegger, o Wittgenstein, ο Popper, o Bourdieu, o Luhmann. Αλλά αυτοί είναι φιλόσοφοι και κοινωνιολόγοι άρα μάλλον δεν είναι επιστήμονες... Ωραία λοιπόν. Έλα όμως που είναι και ο Norbert Wiener ("The human use of human beings"), o Heinz von Foerster ("Cybernetics of Cybernetics"), αλλά κι ο ίδιος ο Shannon (δες το κείμενο του Weaver στην κοινή έκδοσή τους το 1949 - θα σου ΄λεγα κι ένα δικό μου paper για την εντροπία, αλλά εγώ είμαι μαρίδα, οπότε δες καλύτερα τους καρχαρίες ;-).
Βεβαίως και η επιστήμη είναι εργαλείο και μόνον αυτό - κανέναν δεν θα βρεις που να ασχολείται με τα περιβαλλοντικά προβλήματα στον Άλφα του Κενταύρου. Γιατί όμως? Γιατί απλώς, δεν ορίζονται σαν πρόβλημα. Από ποιον άραγε? Μα, από την κοινωνία ως όλον. Η επιστήμη είναι ένα ξεχωριστό σύστημα, που προκύπτει στα πλαίσια μιας διαδικασίας *λειτουργικής* διαφοροποίησης της κοινωνίας. Έχει αναλάβει το ρόλο της μεταφοράς "πραγμάτων", από το πεδίο του "αδύνατου" στο πεδίο του "δυνατού" (αυτό και μόνο αρκεί για να καταλάβεις ότι οι θεωρίες είναι χωρο-χρονικά προσδιορισμένες). Και ποιος είναι αυτός που δίνει ερεθίσματα στην επιστήμη για το που να στραφεί? Ασφαλώς η κοινωνία. Πρόσεξε: ΔΕΝ λέω ότι η κοινωνία υπαγορεύει στην επιστήμη τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα. Λέω ότι η σύζευξη επιστήμης/κοινωνίας είναι που το καθορίζει - η αυτονομία της επιστήμης δεν καταλύεται.
6. Η ιδέα λοιπόν των "θετικών σχολών", είναι δυστυχώς μια ατυχία. Και επιστρέφω στο (1): την ώρα που όλη η κοινωνία στηρίζεται στις πλάτες των πληροφορικών για να προχωρήσει, αναλαμβάνουμε την υποχρέωση να συρθούμε έξω από τον χώρο της σαφώς προσδιορισμένης λογικής και να δούμε την επιστήμη μας, όχι ως "επιστήμη των υπολογιστών", αλλά ως "επιστήμη της πληροφορίας" (όπως π.χ. έκανε ο Shannon και όπως επισημαίνει ο Tarski). Η διαφορά βεβαίως είναι τεράστια και ο κόπος που απαιτείται τρομακτικός. Αλλά, είμαστε πολύ άτυχοι, να βρισκόμαστε στο κέντρο των εξελίξεων... Στο καθένα αρέσει ένας κόσμος απλός και σαφώς ταξινομημένος - classification και ξερό ψωμί, ναι! Έλα όμως που οι κλάσεις είναι ρευστές?
Heinz von Foerster (Βιολόγος, μαθηματικός, κυβερνητιστής, διευθυντής του Biological Computer Laboratory, Univ. of Urbana - O άνθρωπος που έθεσε πρώτος τη μαθηματική θεωρία των νευρωνικών δικτύων):
"The hard sciences are hard because they deal with soft problems while the soft sciences are soft because they deal with hard problems".
PS: "bad horse! bad horse! bad horse! bad..."
:-)
email 1
Αλέξανδρε, τα Οικονομικά, η Κοινωνιολογία και η Θρησκεία, και πολλά άλλα ακόμα που σαφώς δεν εξομοιώνω μεταξύ τους, έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό: το πολύ σημαντικό bias αυτού που θεωρείται "ειδικός" σε αυτά. Η άποψή τους δεν είναι άχρηστη, αλλά συνήθως δεν είναι άμεσα επιβεβαιώσιμη.
Στις Θετικές Επιστήμες, η βασική επιστημονική μεθοδολογία (παρατήρηση-θεωρία-πειραματισμός-επιβεβαίωση/αναθεώρηση) καταφέρνει ακριβώς να απομονώνει σε πολύ μεγάλο βαθμό ακριβώς αυτό το bias. Γι' αυτό και η Πληροφορική είναι πρωτίστως θετική επιστήμη. Και μπορεί να υπάρχουν ένα σωρό μεθοδολογίες για να αντιμετωπιστεί κάθε πρόβλημα, όμως υπάρχουν τρόποι να
αξιολογήσεις το αποτέλεσμα πολύ αντικειμενικά, όχι απλώς να ρωτήσεις τη γνώμη του κάθε "ειδικού".
Στις Θεωρητικές (και άλλες) Επιστήμες, η παραπάνω διαδικασία περιορίζεται στο "παρατήρηση-θεωρία". Δεν υπάρχει πειραματισμός, συνήθως για πρακτικούς λόγους (μη μετρήσιμα πράγματα), άρα δεν υπάρχει και δυνατότητα αντικειμενικής αποδοχής ή απόρριψης της κάθε θεωρίας. Γι' αυτό και υπάρχουν αντικρουόμενες θεωρίες που είναι ταυτόχρονα αποδεκτές.
Κάθε Κοινωνιολόγος μπορεί να σου πει από μία άποψη σχετικά με τις επιπτώσεις του social networking στη σύγχρονη κοινωνία. Αλλά καμία από αυτές δεν είναι 100% επιβεβαιώσιμη ή 100% εσφαλμένη. Ένας Πληροφορικής με ειδίκευση σε δίκτυα, μπορεί να σου πει αν μια πλατφόρμα social networking είναι σχεδιασμένη αποδοτικά ή όχι. Αυτό είναι κάτι μετρήσιμο (τεχνικά) και το συμπέρασμα είναι σε πολύ μεγάλο βαθμό βασισμένο σε αντικειμενικά δεδομένα. Αυτή είναι η διαφορά των δυο διαφορετικών οπτικών, στο ίδιο ακριβώς πράγμα.
Στην εν λόγω ΚΥΑ για τα έργα ΤΠΕ, είναι δυνατό να προτείνουμε μεθοδολογίες και τεχνικές προδιαγραφές, βασιζόμενοι σε ανθρωπιστικά κριτήρια; Ασφαλώς και όχι. Τα μεν πρώτα αφορούν στην εφικτότητα επιτυχημένης υλοποίησης του έργου, τα δεύτερα στη σκοπιμότητά του. Μπορεί να διατυπώσουμε από μία άποψη για τα δύο, αλλά όχι μία "ανάμεικτη".
Η αντίληψη που έχεις αφορά είτε σε στραβή εφαρμογή της μεθοδολογίας αυτής από κάποιους, για να "αιτιολογήσει" πολιτικές, κοινωνικές ή οικονομικές σκοπιμότητες, είτε σε "επιστημονικοποίηση" πραγμάτων που δεν ικανοποιούν τις βασικές προϋποθέσεις για κάτι τέτοιο (επαναληψιμότητα, ουδετερότητα, καθολικότητα, κτλ). Τα περί "εργαλειοποίησης" των επιστημών γενικότερα αφορούν σε καιροσκόπους ή ημιμαθείς "τεχνοκράτες" (συνήθως πολιτικούς κατά βάση), όχι σε επιστήμονες. Η απλή εφαρμογή στατιστικών σε παρατηρήσεις δεν κάνει μια άποψη επιστημονικά τεκμηριωμένη, καθώς όλοι ξέρουμε πως στη Στατιστική μπορείς να παρουσιάσεις τα ίδια δεδομένα με πολλούς τρόπους και να δώσεις ότι "εξήγηση" βολεύει (βλέπε δημοσκοπήσεις).
Δεν καταλαβαίνω γιατί μπλέκουμε μεταξύ τους πράγματα που είναι απόλυτα ξεκάθαρα σε όποιον έχει περάσει από Θετική Σχολή.
Σημείωση: Θυμίζω ότι τα παραπάνω αφορούν στη συζήτηση σχετικά με το χαρακτήρα που πρέπει να έχει η επιστημονική μας ένωση ως σύνολο (κυρίως επιστημονικό ή κυρίως πολιτικό).
email 2 (Heinz)
Δημήτρη, σπάνια βρίσκω κάποιο κείμενο με το οποίο να διαφωνώ τόσο ριζικά.
Να κωδικοποιήσω τις απόψεις μου.
1. Ξεκινάς με τον διαχωρισμό Θετικές/Θεωρητικές επιστήμες, έναν διαχωρισμό που παρουσιάζεται στα τέλη του 19ου αιώνα και σε καμιά περίπτωση δεν δικαιολογείται ει μη μόνον για πρακτικούς (και άρα αναθεωρήσιμους) λόγους.
Αυτό βεβαίως υπονομεύει και το σύνολο της επιχειρηματολογίας σου. Το ότι η διάκριση αυτή στη συνέχεια αναπαράγει τις προϋποθέσεις (πρόσεχε: η διάκριση το κάνει και όχι η πραγματικότητα) που αναπαράγουν την ίδια, είναι μια κλασική περίπτωση αυτοεκπληρούμενης προφητείας. Θα επανέλθω σ' αυτό στο τέλος.
2. Η ιδέα ότι το bias στις θετικές επιστήμες είναι ανύπαρκτο, είναι ασφαλώς ανεδαφική. Απομονώνεις έτσι το φαινόμενο από τον παρατηρητή του και ουσιαστικά εξοβελίζεις το event σ' έναν χώρο που υπάρχει "in its own right". Είναι η κλασική στάση του θετικισμού που έχει καταπέσει (και μάλιστα με θόρυβο) τόσες πολλές φορές κι όμως συνεχίζει να επιβιώνει.
(Να, γιατί πρέπει να συνεχίζουμε να μαστιγώνουμε τα νεκρά άλογα. Γιατί έχουν την τάση να βρυκολακιάζουν και να επιχειρούν την απομείωση της περιπλοκότητας με επικίνδυνες απλουστεύσεις - ας μαστιγώσω λοιπόν, την άποψη βεβαίως κι όχι τον εκφραστή της).
- Λες "αν μια πλατφόρμα social networking είναι σχεδιασμένη αποδοτικά ή όχι" π.χ. Αποδοτικά ως προς τι? Την κατανάλωση υπολογιστικών πόρων? Τη δυνατότητα πρόσβασης? Την ασφάλεια (αλήθεια ποιος ορίζει τι θεωρείται ρίσκο - ή μήπως είναι "αντικειμενικό")? Το κέρδος? (η αποτίμησή του σε οικονομικούς αυστηρά όρους έχει αποδειχθεί προβληματική). Αποδοτικά ως προς τον σχεδιασμό και τον συντονισμό μιας κοινωνικής εξέγερσης (Τυνησία, Αίγυπτος, Συρία)? Πως μετράμε την απόδοση? Η διάκριση λειτουργικές/μη-λειτουργικές απαιτήσεις είναι νομίζω ζωτική εδώ: και οι λειτουργικές απαιτήσεις αποτελούν το κριτήριο της επιτυχίας - αυτή είναι η (τετριμμένη πλέον) θέση της Τεχνολογίας Λογισμικού. Αλλά, ποιος θέτει τις λειτουργικές απαιτήσεις? Ο προγραμματιστής, ο σχεδιαστής, ο αναλυτής, ή μήπως οι stakeholders? Αυτοί δηλαδή που είναι οι τελικοί καταναλωτές του έργου? Και το θέμα είναι: *πως* τους ρωτάς για να μάθεις τι θα ήθελαν - αυτό δεν το μαθαίνουμε στα Τμήματα Πληροφορικής! Το διδάσκουν ωστόσο στις ανθρωπιστικές επιστήμες...
3. Λες: "Στην εν λόγω ΚΥΑ για τα έργα ΤΠΕ, είναι δυνατό να προτείνουμε μεθοδολογίες
και τεχνικές προδιαγραφές, βασιζόμενοι σε ανθρωπιστικά κριτήρια;".
Αν αλλάξουμε τη λέξη "ανθρωπιστικά" σε "ανθρώπινα", θα είχες και πάλι αντίρρηση? Υποθέτω όχι εκτός κι αν υποστηρίζεις ότι κάποιοι (άνθρωποι) έχουν δυνατότητες εξω-υπερ-ανθρώπινης αντίληψης. Άρα, τα κριτήριά μας είναι αναπόδραστα ανθρώπινα. Αλλά πρόσεξε - εδώ πέφτει η παγίδα: αν είμαστε άνθρωποι, κι αν μόνο σαν άνθρωποι μπορούμε να βλέπουμε τον κόσμο, αναγκαστικά θα είμαστε κι ανθρωπιστές και μάλιστα σε όλες τις εκφάνσεις των δραστηριοτήτων μας. Αλλιώς, θα πρέπει να βρούμε ένα κριτήριο και να λέμε: "σ' αυτούς τους ανθρώπους αρμόζουν ανθρωπιστικά κριτήρια και σ' εκείνους όχι". Αν όμως δεν έχουμε κάτι τέτοιο, τότε είμαστε υποχρεωμένοι να λάβουμε υπόψη μας όσες περισσότερες παραμέτρους μπορούμε σε σχέση με την επίδραση που μπορεί να έχει η δουλειά μας. Βεβαίως, στο *ανθρωπίνως* δυνατόν. Και πάντα να λέμε "θεωρώ Α", αντί του επικίνδυνου "είναι Α".
4. Λες: "Η αντίληψη που έχεις αφορά είτε σε στραβή εφαρμογή της μεθοδολογίας αυτής
από κάποιους, για να "αιτιολογήσει" πολιτικές, κοινωνικές ή οικονομικές
σκοπιμότητες, είτε σε "επιστημονικοποίηση" πραγμάτων που δεν ικανοποιούν τις
βασικές προϋποθέσεις για κάτι τέτοιο (επαναληψιμότητα, ουδετερότητα,
καθολικότητα, κτλ).
Ιδού το προαναφερθέν νεκρό άλογο: "επαναληψιμότητα, ουδετερότητα, καθολικότητα". Στον 21ο αιώνα, καμιά, επαναλαμβάνω ΚΑΜΙΑ επιστήμη δεν διεκδικεί για τον εαυτό της αυτές τις ιδιότητες. Κυρίως δε οι "κλασικές" φυσικές επιστήμες που έχουν γίνει υποψιασμένες από καιρό. Από την εποχή του Kuhn και της ανάδυσης της επιστημολογίας - παράλληλα και με τις θέσεις του Popper - o μύθος αυτός έχει καταπέσει. Μπορώ να παρουσιάσω λίστα έργων πληροφορικής που έχουν αποτύχει και μάλιστα άσχημα, ακριβώς επειδή στηρίχθηκαν σ' αυτό το δόγμα (γιατί, αυτό είναι μόνον). Θα αναφέρω μόνον εδώ την αποτυχία του έργου της ενοποίησης των πληροφορικών συστημάτων υπηρεσιών υγείας στη Μεγ. Βρετανία, που έκλεισε ως αποτυχία το Δεκέμβρη του 2009, αφού πρώτα σπατάλησε 12,5 δις λίρες! (πηγή: IEEE Spectrum, Dec. 2009).
- Η δε καθολικότητα, σηματοδοτεί την πλέον ανεδαφική αντίληψη σε οποιοδήποτε πεδίο. Ο (ένας) παρατηρητής, γίνεται ο "καθένας", γίνεται "όλοι" και άρα η όποια θεωρία γίνεται οικουμενική και αληθής. Η ιδέα αυτή, εκτός του είναι δυσλειτουργική και ατελέσφορη, μπορεί δυνητικά να γίνει και απεχθής (βλ. Ναζί, Σοβιετικοί κλπ.). Και για να μη πάμε μακριά, κάθε θρησκεία εκεί στηρίζεται. Το πλέον δυσκοίλιο δε και ιεραρχικό θρησκευτικό δόγμα, λέγεται εύστοχα, "καθολικισμός". Δεν πρέπει όμως να μας διαφεύγει ότι εμείς υπηρετούμε την επιστήμη που αυτή την ώρα εκδηλώνεται σαν κύρια έκφραση του μοντερνισμού. Και ο μοντερνισμός, ξεκίνησε ακριβώς από την αντίθεση στην ιδέα ότι κάπου υπάρχει κάποιος που αυθεντικά περιγράφει τα πράγματα (και μη μου πείτε για μεταμοντερνισμό γιατί θα πάθω αλλεργικό σοκ: κι αυτό μοντερνισμός είναι!).
5. Λες: "Τα περί "εργαλειοποίησης" των επιστημών γενικότερα
αφορούν σε καιροσκόπους ή ημιμαθείς "τεχνοκράτες" (συνήθως πολιτικούς κατά
βάση), όχι σε επιστήμονες".
ΟΚ, είμαι λοιπόν καιροσκόπος και ημιμαθής. Και παρέα με εμένα είναι ο Husserl, ο Hegel, ο Heidegger, o Wittgenstein, ο Popper, o Bourdieu, o Luhmann. Αλλά αυτοί είναι φιλόσοφοι και κοινωνιολόγοι άρα μάλλον δεν είναι επιστήμονες... Ωραία λοιπόν. Έλα όμως που είναι και ο Norbert Wiener ("The human use of human beings"), o Heinz von Foerster ("Cybernetics of Cybernetics"), αλλά κι ο ίδιος ο Shannon (δες το κείμενο του Weaver στην κοινή έκδοσή τους το 1949 - θα σου ΄λεγα κι ένα δικό μου paper για την εντροπία, αλλά εγώ είμαι μαρίδα, οπότε δες καλύτερα τους καρχαρίες ;-).
Βεβαίως και η επιστήμη είναι εργαλείο και μόνον αυτό - κανέναν δεν θα βρεις που να ασχολείται με τα περιβαλλοντικά προβλήματα στον Άλφα του Κενταύρου. Γιατί όμως? Γιατί απλώς, δεν ορίζονται σαν πρόβλημα. Από ποιον άραγε? Μα, από την κοινωνία ως όλον. Η επιστήμη είναι ένα ξεχωριστό σύστημα, που προκύπτει στα πλαίσια μιας διαδικασίας *λειτουργικής* διαφοροποίησης της κοινωνίας. Έχει αναλάβει το ρόλο της μεταφοράς "πραγμάτων", από το πεδίο του "αδύνατου" στο πεδίο του "δυνατού" (αυτό και μόνο αρκεί για να καταλάβεις ότι οι θεωρίες είναι χωρο-χρονικά προσδιορισμένες). Και ποιος είναι αυτός που δίνει ερεθίσματα στην επιστήμη για το που να στραφεί? Ασφαλώς η κοινωνία. Πρόσεξε: ΔΕΝ λέω ότι η κοινωνία υπαγορεύει στην επιστήμη τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα. Λέω ότι η σύζευξη επιστήμης/κοινωνίας είναι που το καθορίζει - η αυτονομία της επιστήμης δεν καταλύεται.
6. Η ιδέα λοιπόν των "θετικών σχολών", είναι δυστυχώς μια ατυχία. Και επιστρέφω στο (1): την ώρα που όλη η κοινωνία στηρίζεται στις πλάτες των πληροφορικών για να προχωρήσει, αναλαμβάνουμε την υποχρέωση να συρθούμε έξω από τον χώρο της σαφώς προσδιορισμένης λογικής και να δούμε την επιστήμη μας, όχι ως "επιστήμη των υπολογιστών", αλλά ως "επιστήμη της πληροφορίας" (όπως π.χ. έκανε ο Shannon και όπως επισημαίνει ο Tarski). Η διαφορά βεβαίως είναι τεράστια και ο κόπος που απαιτείται τρομακτικός. Αλλά, είμαστε πολύ άτυχοι, να βρισκόμαστε στο κέντρο των εξελίξεων... Στο καθένα αρέσει ένας κόσμος απλός και σαφώς ταξινομημένος - classification και ξερό ψωμί, ναι! Έλα όμως που οι κλάσεις είναι ρευστές?
Heinz von Foerster (Βιολόγος, μαθηματικός, κυβερνητιστής, διευθυντής του Biological Computer Laboratory, Univ. of Urbana - O άνθρωπος που έθεσε πρώτος τη μαθηματική θεωρία των νευρωνικών δικτύων):
"The hard sciences are hard because they deal with soft problems while the soft sciences are soft because they deal with hard problems".
PS: "bad horse! bad horse! bad horse! bad..."
:-)
Σχόλια